Gerolamo Cardano là bộ óc thời Phục Hưng đằng sau cái tên Blockchain
Ngày 2 tháng 04 năm 2025
Đây là một trong những cái tên nổi tiếng nhất trong lĩnh vực crypto. Cardano, nền tảng Blockchain do Charles Hoskinson sáng lập, được ca ngợi vì tính nghiêm ngặt về mặt học thuật, kiến trúc nhiều lớp và tinh thần phát triển được đánh giá khoa học. Nhưng ít ai ngoài giới lịch sử hoặc toán học biết rằng nền tảng này được đặt theo tên của Gerolamo Cardano—một học giả uyên bác người Ý thế kỷ 16, người có cuộc sống thể hiện sự mâu thuẫn, sáng tạo và táo bạo về mặt trí tuệ.
Trong khi Blockchain hiện đại hướng đến mục tiêu tạo ra một cơ sở hạ tầng hợp lý và an toàn hơn về mặt toán học cho kỷ nguyên số, thì người cùng tên với nó lại sống trong một thế giới mà khoa học, mê tín và triết học cùng tồn tại trong sự hòa hợp đầy biến động. Cardano không chỉ là một nhà toán học, ông còn là một bác sĩ, nhà chiêm tinh, người đánh bạc, nhà triết học và kỹ sư. Theo nghĩa Phục hưng của thuật ngữ này, ông là một nhà bác học thực thụ. Truyền thống của ông, mặc dù bị chia cắt bởi tranh cãi và bị che khuất bởi thời gian, cung cấp cái nhìn sâu sắc không chỉ vào lịch sử toán học mà còn vào những tình huống khó xử về mặt triết học của kiến thức, sự không chắc chắn và sự đổi mới vẫn tồn tại cho đến ngày nay.
Nền tảng: Cuộc sống ban đầu và bối cảnh trí tuệ
Gerolamo Cardano sinh năm 1501 tại Pavia, Ý, là con ngoài giá thú của một luật sư và nhà toán học uyên bác. Cha của ông, Fazio Cardano, là bạn của Leonardo da Vinci và là người cố vấn đầu tiên về toán học. Tuy nhiên, tuổi thơ của Gerolamo lại gắn liền với đói nghèo, bệnh tật và bất ổn gia đình—một bối cảnh quen thuộc đối với nhiều bộ óc lập dị nhất trong lịch sử.
Bối cảnh thời trẻ của Cardano là một châu Âu đang trên bờ vực chuyển đổi. Cuộc Cải cách Tin lành, việc tái khám phá các văn bản Hy Lạp cổ đại và sự suy tàn dần dần của chủ nghĩa chính thống Aristotle đã tạo ra mảnh đất màu mỡ cho cuộc nổi loạn trí tuệ. Các trường đại học đang thức tỉnh khỏi sự cứng nhắc của học thuật, và phong trào nhân văn đang khuyến khích tư duy phản biện và nghiên cứu thực nghiệm.
Nền đào tạo của Cardano đi theo xu hướng hỗn hợp này. Ông học y khoa tại Đại học Pavia và sau đó là tại Padua, bất chấp sự kỳ thị của xã hội do tính bất hợp pháp của mình. Bất chấp sự phản đối của các tổ chức, ông đã nổi lên với bằng tiến sĩ y khoa và danh tiếng ngày càng tăng với tư cách là một người chữa bệnh và một nhà tư tưởng.
Sự kết hợp của toán học và bí ẩn
Những đóng góp bền bỉ nhất của Cardano nằm ở lĩnh vực toán học—cụ thể là đại số. Cuốn sách Ars Magna (“Nghệ thuật vĩ đại”) xuất bản năm 1545 của ông được coi rộng rãi là một trong những văn bản nền tảng của đại số hiện đại. Cuốn sách bao gồm các giải pháp được công bố đầu tiên cho phương trình bậc ba và bậc bốn, những thành tựu sau này sẽ định hình lý thuyết đại số trong nhiều thế kỷ.
Tuy nhiên, câu chuyện đằng sau những giải pháp này cũng hấp dẫn như chính toán học vậy. Khám phá của Cardano không hoàn toàn là của riêng ông. Ông đã học được phương pháp giải phương trình bậc ba từ Niccolò Tartaglia, người đã chia sẻ nó dưới lời thề giữ bí mật. Cardano, cảm thấy có lý khi tìm thấy một nguồn trước đó (Scipione del Ferro), vẫn công bố phương pháp này—làm bùng nổ một trong những cuộc đấu đá học thuật nổi tiếng nhất thời Phục hưng.
video này minh họa cho một nghịch lý cốt lõi trong cuộc đời Cardano: vai trò của ông vừa là một nhà cách mạng vừa là một kẻ vi phạm. Khi công bố các giải pháp mở ra những lĩnh vực mới của lý luận số, ông đồng thời vi phạm lòng tin trí tuệ. Tuy nhiên, từ góc nhìn triết học, người ta có thể lập luận rằng Cardano hiểu sâu sắc hơn về kiến thức: rằng kiến thức thuộc về thế giới, không phải của cá nhân. Theo quan điểm của ông, đổi mới không phải là sản phẩm của quyền sở hữu mà là của tính tất yếu về mặt trí tuệ.
Trong lĩnh vực số học, ông cũng khám phá ra cái mà ông gọi là “số sophistic”—tiền thân của số phức. Mặc dù ông không nắm bắt đầy đủ về số ảo theo nghĩa hiện đại, ông đã đặt nền tảng quan trọng, chứng minh rằng sự trừu tượng toán học có thể vượt qua sự diễn giải vật lý. Đây là một ý tưởng sâu sắc vào thời điểm đó: khái niệm rằng sự thật có thể tồn tại trong các ký hiệu, ngay cả khi các ký hiệu đó không có ý nghĩa hữu hình. Đối với Cardano, ranh giới giữa trí tưởng tượng và tính toán không phải là một bức tường mà là một cầu nối.
Bác sĩ và nhà chiêm tinh: Khoa học gặp gỡ Siêu nhiên
Trong khi danh tiếng của ông ngày nay tập trung vào toán học, Cardano cũng nổi tiếng không kém trong kỷ nguyên của ông với tư cách là một bác sĩ. Ông được bổ nhiệm vào một số vị trí y khoa uy tín và xuất bản các văn bản có ảnh hưởng, bao gồm De Subtilitate và De Vita Propria Liber (tự truyện của ông). Các phương pháp điều trị của ông được biết đến là kết hợp quan sát thực nghiệm với các biện pháp khắc phục truyền thống, đôi khi gần giống với những gì chúng ta hiện có thể gọi là liệu pháp tâm lý.
Nhưng đây là nơi mà tính hai mặt của Phục Hưng nổi lên rõ nét nhất: Cardano cũng là một nhà chiêm tinh, và ông tin tưởng sâu sắc vào ảnh hưởng của các thiên thể đối với sức khỏe và số phận của con người. Ông đã tạo ra biểu đồ sinh, lập tử vi và thậm chí dự đoán cái chết của chính mình vào ngày đó—một lời tiên tris kỳ lạ mà ông có thể đã thực hiện bằng cách tự tử khi ngày đó đến.
Đối với tâm trí hiện đại, sự mâu thuẫn này—giữa chủ nghĩa duy lý y khoa và chủ nghĩa thần bí chiêm tinh—có vẻ không thể hòa giải. Tuy nhiên, vào thế kỷ 16, hai điều này không tách biệt rõ ràng. Chiêm tinh học được coi là một loại khoa học lĩnh vực, cung cấp những hiểu biết sâu sắc về các mô hình của con người. Khả năng của Cardano trong việc duy trì các hệ thống tư tưởng xung đột này mà không có Discord về nhận thức cho thấy sự linh hoạt về mặt triết học mà các nhà tư tưởng đương đại thường thiếu.
Ông không quan tâm đến việc phân loại cứng nhắc. Thay vào đó, ông thể hiện một nguyên tắc được nhắc lại ngày nay trong triết lý Blockchain: kiến thức phi tập trung. Cũng giống như các mạng phi tập trung cho phép nhiều chân lý cùng tồn tại trên các node, trí tuệ của Cardano di chuyển tự do giữa các ngành, từ chối tuân theo các silo do truyền thống áp đặt.
Cơ học, Trò chơi may rủi và Sự ra đời của Xác suất
Cardano cũng là một kỹ sư và nhà phát minh. Ông đã thiết kế trục Cardan, một cơ cấu then chốt trong chuyển động quay vẫn được sử dụng trong các hệ thống truyền động ô tô hiện đại. Trí óc cơ học của ông mở rộng sang các trò chơi và cơ hội—một lĩnh vực khác mà ông đã có những bước tiến đáng kể.
Trong Liber de Ludo Aleae (“Sách về các trò chơi may rủi”), Cardano đã đi sâu vào lý thuyết xác suất, rất lâu trước khi nó được chính thức hóa. Ông đã phân tích các trò chơi xúc xắc, tính toán tỷ lệ cược và thảo luận về tính công bằng của các hệ thống game. Mặc dù văn bản này không được xuất bản cho đến sau khi ông qua đời, nhưng nó là một trong những nỗ lực sớm nhất được biết đến để định lượng sự không chắc chắn.
Công trình này kết nối ông với Blockchain không chỉ thông qua danh pháp. Trong mật mã học, lý thuyết trò chơi và thuật toán đồng thuận, chúng ta thấy tiếng vang của sự say mê của Cardano với cơ hội, mô hình và dự đoán. Các hệ thống Blockchain dựa trên các mô hình xác suất—cho dù trong khai thác (Proof-of-Work) hay staking (Proof-of-Stake). Logic bảo mật mạng ngày nay có nguồn gốc triết học từ những nhà tư tưởng như Cardano, người đã hỏi: Làm thế nào để chúng ta đo lường tính ngẫu nhiên? Làm thế nào để chúng ta tin tưởng các hệ thống mà chúng ta không thể nhìn thấy đầy đủ?
Những bi kịch cá nhân và những tình huống khó xử về đạo đức
Cuộc sống của Cardano không phải là không có biến động. Hai người con trai của ông mang lại cả niềm tự hào và nỗi đau. Một người bị xử tử vì đầu độc vợ. Người kia sống một cuộc đời tội phạm. Bản thân Cardano bị Tòa án dị giáo bỏ tù vì tội dị giáo—bị cáo buộc là đã lập tử vi cho Chúa Jesus Christ.
Bất chấp những thành tựu của mình, Cardano là một người đàn ông bị ám ảnh bởi tham vọng, sự đố kỵ và những con quỷ cá nhân. Ông có thể nhỏ nhen, thích trả thù và tự luyến - những đặc điểm mà ông thú nhận trong cuốn tự truyện trung thực đến tàn bạo của mình. Tuy nhiên, có lẽ chính sự tự nhận thức này khiến ông trở nên đáng thông cảm. Ông biết mình có khiếm khuyết. Ông biết mình có thể sai. Ông viết không phải như một người đàn ông hoàn hảo, mà như một tâm trí bồn chồn theo đuổi sự thật trong hỗn loạn.
Dưới góc nhìn này, Cardano không chỉ trở thành một thiên tài, mà còn là nguyên mẫu của nhà cải tiến hiện đại: thông minh, hay thay đổi và thường bị hiểu lầm. Giống như những người tiên phong trong công nghệ và crypto ngày nay, ông hoạt động ở ranh giới của các chuẩn mực được chấp nhận, phá vỡ các hệ thống cũ với hy vọng có được thứ gì đó hợp lý hơn, chính xác hơn, thực tế hơn.
truyền thống: Một cái tên mang ý nghĩa vào kỷ nguyên kỹ thuật số
Ngày nay, Blockchain Cardano đại diện cho nỗ lực đầy tham vọng nhằm xây dựng nền tảng crypto thế hệ thứ ba—tập trung vào khả năng mở rộng, khả năng tương tác và tính bền vững. Kiến trúc nhiều lớp và sự nhấn mạnh vào xác minh chính thức của nó phù hợp, về tinh thần, với độ chính xác toán học mà Gerolamo Cardano từng ủng hộ.
Nhưng mối liên hệ này sâu sắc hơn chỉ là toán học. Giống như tên gọi của nó, Blockchain Cardano nằm giữa những mâu thuẫn: trật tự và hỗn loạn, logic và sự không chắc chắn, lý thuyết và triển khai. Nó tìm cách xây dựng lòng tin trong một thế giới không có lòng tin—một chủ đề mà Cardano đã khám phá từ nhiều thế kỷ trước trong đạo đức của xác suất và phán đoán y khoa.
Không chỉ là một lời tri ân, việc sử dụng tên Cardano là một tuyên bố triết học. Đó là sự công nhận rằng tương lai của công nghệ không chỉ là về tốc độ hay quy mô—mà là về sự chu đáo, nghiêm ngặt và phức tạp. Đó là về sự táo bạo khám phá những khoảng không mơ hồ giữa sự chắc chắn và nghi ngờ.
Kết luận: Echo Through Time của Cardano
Gerolamo Cardano không phải là người dễ phân loại. Ông là một thầy thuốc theo chiêm tinh học, một người duy lý tin vào điềm báo, một thiên tài dễ bị phù phiếm và tệ nạn. Tuy nhiên, những đóng góp của ông đã đặt nền móng cho nhiều lĩnh vực khác nhau như đại số, xác suất, cơ học và y học.
Khi đặt tên một Blockchain theo tên ông, thế giới crypto công nhận nhiều hơn là sự sáng chói trong lịch sử. Nó công nhận sự lộn xộn của sự đổi mới—ý tưởng rằng sự tiến bộ thực sự thường đến từ những người sẵn sàng điều hướng địa hình chưa được khám phá và khó khăn.
Có lẽ lời tri ân phù hợp nhất mà chúng ta có thể dành cho Gerolamo Cardano là tiếp tục đặt ra những câu hỏi khó, hoài nghi về cơ chế đồng thuận và theo đuổi sự thật—ngay cả khi nó nằm ngoài ranh giới của những gì có vẻ hợp lý.
Nguồn bài viết tại đây
Chia sẻ bài viết này trên Twitter | Facebook | Telegram
Đọc thêm các bài viết liên quan tại thẻ Tags bên dưới